Những tên gọi khác: Prostate-specific antigen, tức kháng nguyên đặc hiệu của tiền liệt tuyến
Định nghĩa
Là xét nghiệm đo lượng PSA trong máu.
Xét nghiệm này được tiến hành như thế nào ?
Máu sẽ được lấy từ tĩnh mạch, thường là ở mặt trong khủy tay hay trên mặt mu bàn tay. Vị trí lấy máu sẽ được sát trùng và phần trên cánh tay được buột dây garô để tạo áp lực cũng như hạn chế máu lưu thông trong tĩnh mạch. Phương pháp này giúp các tĩnh mạch phía dưới dây garô căng lên(chứa đầy máu). Một kim tiêm được đâm vào tĩnh mạch và máu lấy ra sẽ được chứa trong lọ kín hoặc trong ống tiêm(syringe). Trong quá trình lấy máu, dây garô được tháo ra để tái lập tuần hoàn. Sau khi lấy máu, kim tiêm sẽ được rút ra và vùng lấy máu được băng bó để giúp máu ngưng chảy
Cần chuẩn bị gì khi làm xét nghiệm này?
Thường không cần phải chuẩn bị gì đặc biệt, nhưng nếu nam giới đã có quan hệ tình dục trước đó trong vòng 24 giờ thì có thể cho kết quả PSA dương tính giả. Kết quả cũng có thể bị dương tính giả nế như bạn mới bị nhiễm trùng đường tiểu hay mới phẫu thuật đường niệu.
Bạn nên thảo luận kết quả xét nghiệm PSA của bạn với bác sĩ của mình, vì không phải lúc nào kết quả PSA cũng giống nhau ở mọi nam giới.
Xét nghiệm có gây đau không?
Khi đâm kim tiêm vào để lấy máu,một số người thấy đau mức độ vừa,trong khi những người còn lại chỉ có cảm giác như khi bị côn trùng đốt hay chích. Sau đó,một số cơn đau nhói có thể xuất hiện.
Tại sao phải làm xét nghiệm này ?
Xét nghiệm này giúp phát hiện sự hiện diện của PSA.
PSA bản chất là một glycoprotein (là protein có gắn đường glucose) được sản xuất từ những tế bào biểu mô của tiền liệt tuyến.Ở nam giới, PSA có thể được phát hiện ở nồng độ thấp.
Lượng PSA tăng cao ở những bệnh nhân bị ung thư tiền liệt tuyến, nhưng nó cũng có thể tăng trong một số bệnh lý khác của tiền liệt tuyến .
Các yếu tố nguy cơ
- Chảy máu quá nhiều
- Choáng hoặc cảm giác chóng mặt
- Hematôm (khối máu tụ dưới da)
- Nhiễm trùng(luôn luôn có nguy cơ thấp bất cứ khi nào da bị mất toàn vẹn)
- Có thể đâm kim nhiều lần trước khi vào được tĩnh mạch
Những điều cần lưu ý
Các bác sĩ khuyên tất cả nam giới trên 50 tuổi nên làm xét nghiệm PSA hàng năm. Còn những người đàn ông nào mà trong gia đình có người bị ung thư tiền liệt tuyến thì nên làm xét nghiệm PSA sớm hơn.
Các giá trị bình thường
Giá trị bình thường tuỳ theo tuổi. Đàn ông lớn tuổi có lượng PSA cao hơn người đàn ông trẻ. Đàn ông Mỹ da đen có lượng PSA cao hơn người Mỹ da trắng.
Trong nhiều phòng xét nghiệm, giá trị bình thường của PSA là dưới 4 ng/ml . Còn từ 4 đến 10 là giới hạn, và trên 10 là cao. Kết quả PSA cao không có nghĩa là ung thư, vì những bệnh khác của tiền liệt tuyến cũng có lượng PSA cao. Nếu một người nào đó có lượng PSA cao thì cần phải làm thêm các xét nghiệm khác.
Cuối cùng nên chú ý rằng xét nghiệm PSA là một xét nghiệm quan trọng để phát hiện ung thư tiền liệt tuyến, nhưng nó không phải là một xét nghiệm chẩn đoán chắc chắn. Xét nghiệm PSA không phải lúc nào cũng phát hiện được ung thư tiền liệt tuyến. Tuy nhiên, khám tiền liệt tuyến bằng tay qua hậu môn có thể giúp phát hiện ung thư tiền liệt tuyến
Các kết quả bất thường
PSA tăng cao hơn mức bình thường có thể gặp trong:
- Phì đại lành tính tiền liệt tuyến
- Ung thư tiền liệt tuyến
- Viêm tiền liệt tuyến
- Nhồi máu tiền liệt tuyến
- Nhiễm trùng đường tiểu
- Mới đặt thông tiểu
- Mới phẫu thuật đường tiểu
Chú ý: Theo khuyến cáo mới nhất năm 2011 của Hoa Kỳ: không nên thực hiện tầm soát thường quy cho tất cả bệnh nhân nam để phát hiện Ung thư tiến liệt tuyến bằng xét nghiệm PSA
