Những tên gọi khác

CK ; Creatine kinase; Creatine phosphokinase

Định nghĩa

Là xét nghiệm đo lượng creatine phosphokinase (CPK; là một enzyme có nhiều ở tim, não và cơ vân) trong máu. Khi CPK toàn phần tăng cao, cho thấy có tổn thương những một hay nhiều cơ quan này.

Xét nghiệm này được tiến hành như thế nào ?

Người lớn và trẻ em:

Máu sẽ được lấy từ tĩnh mạch, thường là ở mặt trong khủy tay hay trên mặt mu bàn tay. Vị trí lấy máu sẽ được sát trùng và phần trên cánh tay được buột dây garô để tạo áp lực cũng như hạn chế máu lưu thông trong tĩnh mạch. Phương pháp này giúp các tĩnh mạch phía dưới dây garô căng lên(chứa đầy máu). Một kim tiêm được đâm vào tĩnh mạch và máu lấy ra sẽ được chứa trong lọ kín hoặc trong ống tiêm(syringe). Trong quá trình lấy máu, dây garô được tháo ra để tái lập tuần hoàn. Sau khi lấy máu, kim tiêm sẽ được rút ra và vùng lấy máu được băng bó để giúp máu ngưng chảy.

Trẻ nhũ nhi hay trẻ nhỏ:

Vùng lấy máu được sát trùng và được đâm bằng một loại kim bén hay bằng lưỡi trích (lancet). Máu được đựng trong một pipette(ống thủy tinh nhỏ), trên lam,trên giấy thử, hoặc trong một lọ nhỏ. Có thể phải dùng bông hay băng ép lên vùng lấy máu nếu máu vẫn tiếp tục chảy.

Xét nghiệm này có thể lặp lại sau 2-3 ngày đối với những bệnh nhân nằm viện. Sự gia tăng CPK (hay CPK isoenzymes) có thể có giá trị chẩn đoán.

Chuẩn bị gì trước khi làm xét nghiệm?

Những thuốc có thể làm tăng can-xi máu gồm các muối canxi (như thức ăn bổ sung canxi hoặc thuốc kháng acid), hydralazine, lithium, lợi tiểu thiazide,  và thyroxine. Bạn nên hỏi ý kiến của nhân viên y tế để xem xét việc ngưng các thuốc có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.

Nhũ nhi và trẻ em:

Việc chuẩn bị về thể chất và tâm lý cho bệnh nhân đối với xét nghiệm này hay bất kỳ xét nghiệm nào khác phụ thuộc vào lứa tuổi của trẻ, thái độ, đã từng được xét nghiệm trước đó và mức độ tin tưởng của trẻ. Để có những thông tin chuyên biệt về cách chuẩn bị cho trẻ, hãy xem những bài chuyên đề sau(viết tương ứng với độ tuổi của trẻ):

·   Các xét nghiệm ở trẻ nhũ nhi hay những chuẩn bị trước thủ  thuật (từ lúc sinh đến 1 tuổi)

·   Các xét nghiệm ở trẻ tập đi hay những chuẩn bị trước thủ  thuật (từ 1 đến 3 tuổi)

·   Các xét nghiệm ở trẻ mẫu giáo hay những chuẩn bị trước thủ  thuật ( từ 3 đến 6 tuổi)

·   Các xét nghiệm ở trẻ đang đi học hay những chuẩn bị trước thủ thuật (từ 6 đến 12 tuổi)

·   Các xét nghiệm ở trẻ vị thành niên hay những chuẩn bị trước thủ  thuật(từ 12 đến 18 tuổi)

Xét nghiệm này có đau không?

Khi đâm kim tiêm vào để lấy máu, một số người thấy đau mức độ vừa, trong khi những người còn lại chỉ có cảm giác như khi bị côn trùng đốt hay chích. Sau đó, một số cơn đau nhói có thể xuất hiện.

Tại sao phải làm xét nghiệm này?

Khi cơ bị tổn thương, CPK sẽ được phòng thích vào máu. Việc xác định isoenzyme (đặc hiệu của CPK) tăng sẽ giúp xác định mô nào bị tổn thương.

Xét nghiệm này được sử dụng để :

·   Chẩn đóan nhồi máu cơ tim

·   Đánh giá nguyên nhân gây đau ngực

·   Xác định mức độ tổn thương cơ do thuốc, do chấn thương hay do bất động.

·   Phát hiện sớm viêm da cơ và viêm đa cơ.

·   Phân biệt tăng thân nhiệt ác tính sau phẫu thuật nhiễm trùng.

·   Giúp phát hiện bệnh teo cơ do loạn dưỡng (Duchenne)

Có thể làm lại CPK nếu cần thiết. Sự gia tăng đển hình và cao nồng độ CPK có thể giúp chẩn đoán, đặc biệt khi nghi ngờ nhồi máu cơ tim.

Những nguy cơ

·   Chảy máu quá nhiều

·   Choáng hoặc cảm giác chóng mặt

·   Hematôm (khối máu tụ dưới da)

·   Nhiễm trùng(luôn luôn có nguy cơ thấp bất cứ khi nào da bị mất toàn vẹn)

·   Có thể đâm kim nhiều lần trước khi vào được tĩnh mạch.

Những điều cần lưu ý

Những xét nghiệm khác cũng cần để xác định chính xác vị trí tổn thương cơ.

Những yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm bao gồm : đặt thông tim, chích trong cơ, chấn thương cơ, mới phẫu thuật, tập luyện nặng và kéo dài.

Những thuốc có thể làm tăng lượng CPK bao gồm:amphotericin B, ampicillin, một số thuốc tê, thuốc kháng đông, aspirin, clofibrate, dexamethasone, furosemide, morphine, rượu và cocaine.

Kích thước của tĩnh mạch và động mạch thay đổi tuỳ theo người, trên cùng một người cũng khác nhau. Do đó, viêc lấy máu ở những người này có thể khó khăn hơn so với những người khác.

Các kết quả bất thường

CPK tăng cao hơn mức bình thường có thể gặp trong:

·   Nhồi máu cơ tim

·   Viêm cơ tim(viêm cơ tim)

·   Chấn thương hệ thần kinh trung ương hay tai biến mạch máu não

·   Co giật

·   Sản run

·   Viem da-cơ hay viêm đa cơ

·   Sau sốc điện

·   Loạn dưỡng cơ

·   Nhồi máu phổi

Những bệnh khi làm xét nghiệm này có kết quả dương tính gồm:

·   Nhược giáp

·   Viêm màng ngoài tim, sau nhồi máu cơ tim

·   Ly giải cơ vân