Lợi ích của low carb đối với sức khỏe tinh thần

Low carb từ lâu được biết đến như một chế độ ăn kiêng giảm cân mang lại vóc dáng thon gọn cho chị em phụ nữ. Nhưng gần đây, ngoài những lợi ích về thể chất như giảm đường huyết, tăng cholesterol tốt, giảm huyết áp… người ta còn phát hiện ra rằng chế độ ăn kiêng này rất có ích đối với sức khỏe tinh thần.

Vì sao người có vấn đề về tâm lý – thần kinh nên theo đuổi low carb?

Ngày nay, người ta đã nhận diện được nhiều vấn đề tâm lý, thần kinh như trầm cảm, lo âu, rối loạn lưỡng cực, ADHD, rối loạn tâm thần, PTSD, rối loạn phổ tự kỷ và các rối loạn tâm thần khác. Đối với các trường hợp trên, thường thì bác sĩ sẽ cho bệnh nhân dùng thuốc. Tuy nhiên, có một số bệnh nhân không dùng thuốc để điều trị bệnh do:

• Không muốn dùng thuốc, không mua được thuốc
• Dùng thuốc không cải thiện tình trạng bệnh (thuốc không có tác dụng hoặc kém tác dụng với trường hợp bệnh nhân đó)
• Không dung nạp thuốc
• Không chịu được tác dụng phụ của thuốc

Theo một nghiên cứu lâm sàng, bệnh nhân rơi vào các trường hợp kể trên có thể thử chế độ ăn kiêng low carb. Các trường hợp bệnh có triệu chứng mãn tính nghiêm trọng hoặc dai dẳng sẽ phù hợp hơn với chế độ ăn Keto (cũng là một chế độ ăn kiêng giảm cân), dù rằng chế độ này có phần nghiêm ngặt hơn so với low carb.

Low carb an toàn cho hầu hết mọi người và có khả năng cải thiện đáng kể các triệu chứng tinh thần. Một số chuyên gia cho rằng lợi ích mà low carb mang lại vượt xa tác dụng phụ do nó gây ra. Tác dụng phụ nếu xảy ra thì cũng vô hại và mang tính tạm thời (dù vẫn có ít trường hợp ngoại lệ).

Những trường hợp sau đây cần có sự tư vấn và hỗ trợ của chuyên gia khi theo đuổi chế độ low carb:

• Người đang dùng thuốc điều trị tâm lý – thần kinh hay bất kỳ loại thuốc nào khác
• Người có tiền sử triệu chứng tâm lý – thần kinh nghiêm trọng như: có ý định tự tử, hưng cảm, rối loạn tâm thần…

Nguyên nhân là do việc chuyển sang chế độ ăn mới sẽ gây ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc. Hơn nữa, một số triệu chứng cũng chuyển xấu tạm thời trong tuần đầu, khi cơ thể chưa kịp thích nghi. Nếu bạn dùng thuốc tâm thần và đang cân nhắc chế độ ăn ít carbohydrate thì hãy hỏi ý kiến bác sĩ.

Chuyển sang chế độ ăn low carb không có nghĩa là bạn hoàn toàn không cần dùng thuốc nữa. Tuy nhiên, việc thay đổi chế độ ăn góp phần cải thiện sức khỏe tổng quan, và phần nào thay thế được thuốc trong một số trường hợp cụ thể. Đây cũng được xem như là một hình thức hỗ trợ điều trị.

Lợi ích của low carb đối với sức khỏe tâm lý – thần kinh

1. Cải thiện kiểm soát đường huyết, bảo vệ tế bào thần kinh khỏi độc tính glucoza

Lượng đường trong máu càng cao thì lượng đường trong não cũng cao tương ứng. Mỗi khi đường huyết tăng vọt, các mô trong não sẽ chìm ngập trong lượng đường dư thừa. Nồng độ glucose cao gây độc cho tế bào não, gây ra nhiều bệnh và biến chứng nguy hại. Chế độ ăn kiêng low carb rất hiệu quả trong việc hạ mức đường trong máu và bảo vệ tế bào thần kinh khỏi độc tính glucoza.

2. Hạ nồng độ insulin trong máu để tế bào thần kinh không bị thâm hụt năng lượng

Ở não có hàng rào máu não, là một lớp các tế bào nội mô hoạt động như một rào cản để ngăn chặn các phần tử nhất định (chẳng hạn như virus) đi từ máu vào hệ thần kinh trung ương. Để đảm bảo cho quá trình chuyển hóa của tế bào não, hàng rào máu não sẽ cho các chất dinh dưỡng đi qua.

Ở hàng rào máu não có các thụ thể insulin. Khi nồng độ insulin trong máu liên tục ở mức cao, các thụ thể trở nên kháng insulin, nghĩa là chúng có thể bị tổn thương, giảm độ nhạy và suy giảm số lượng. Về lâu dài, chỉ với một số lượng ít ỏi thụ thể khỏe mạnh thì không đủ để đưa insulin vào não, nồng độ insulin trong não sẽ giảm. Insulin trong não thấp rất nguy hiểm vì các tế bào não cần insulin để xử lý glucose và biến nó thành năng lượng. Vấn đề xử lý glucose chậm này được gọi là rối loạn chuyển hóa glucose trong não.

Rối loạn chuyển hóa glucose trong não là một yếu tố nguy cơ chính yếu đối với các rối loạn thoái hóa thần kinh như Alzheimer và bệnh Parkinson. Chế độ ăn low carb hữu ích trong việc kiểm soát để giữ nồng độ insulin trong máu ở mức thích hợp, không tăng quá cao. Điều này giúp bảo vệ tế bào thần kinh quý giá của bạn khỏi bị thâm hụt năng lượng.

3. Giảm tình trạng viêm gây ảnh hưởng không tốt đến não bộ

Chế độ ăn nhiều đường khiến cơ thể, bao gồm cả não, dễ bị viêm. Tình trạng viêm như vậy là căn nguyên của hầu hết các bệnh tâm lý – thần kinh. Chế độ ăn kiêng low carb đã được chứng minh là làm giảm dấu hiệu viêm, bảo vệ các tế bào thần kinh.

4. Tăng cường hàng rào phòng thủ chống lại quá trình oxy hóa gây lão hóa

Trong cơ thể có các gốc tự do hủy hoại tế bào. Thông thường, các phân tử chống oxy hóa tự nhiên (như glutathione) sẽ trung hòa gốc tự do có hại.

Tuy nhiên khi bạn ăn nhiều đường, quá trình oxy hóa được thúc đẩy quá mức và lượng đường dư thừa khiến các gốc tự do ngập tràn. Chúng tha hồ tung hoành, tấn công các tế bào xung quanh, gây tổn hại đến các protein, lipid, DNA cũng như các thành phần tế bào quan trọng khác. Chúng thậm chí có khả năng làm hỏng hàng rào máu não, cho phép các thành phần gây bất lợi vào trong não. Chế độ ăn low carb cải thiện khả năng chống oxy hóa, bảo vệ tế bào thần kinh quý giá.

5. Cải thiện chức năng của ty thể

Ty thể là các bào quan tạo năng lượng cho tế bào, cụ thể là tế bào não. Hoạt động trao đổi chất và tạo ra năng lượng ở ty thể diễn ra thường xuyên, vậy nên não cần nhiều năng lượng để hoạt động.

Não bộ chỉ chiếm 2% khối lượng cơ thể nhưng lại tiêu thụ đến 20% năng lượng cung cấp cho cơ thể. Ty thể phải luôn hoạt động ở trạng thái tốt nhất để cung cấp nguồn năng lượng ổn định, chất lượng cao cho các tế bào. Chế độ ăn low carb bảo vệ ty thể, đảm bảo cho các tế bào não có được nguồn năng lượng dồi dào để hoạt động.

6. Làm bình ổn các hormone gây căng thẳng và thèm ăn, giữ cân bằng các nội tiết tố chi phối tinh thần

Carbohydrate tinh chế như đường bột, nước ép trái cây và ngũ cốc đã qua chế biến sẽ đẩy lượng đường và nồng độ insulin trong máu của bạn tăng vọt. Một khi mức tăng đã lên đến đỉnh điểm, nó sẽ sớm sụt giảm, như một sự bù trừ. Điều này giải phóng hàng loạt các hormone gây căng thẳng, bao gồm cả adrenaline.

Bốn đến năm giờ sau khi tiêu thụ quá nhiều đường, adrenaline tăng cao và gây ra các triệu chứng hạ đường huyết giống với triệu chứng hoảng loạn như lo lắng, đổ mồ hôi, run rẩy, khó chịu, khó tập trung, thèm carbohydrate. Chế độ ăn low carb giúp tránh được những đột biến trong đường huyết, từ đó tránh được sự mất ổn định nội tiết tố.

7. Tái cân bằng dẫn truyền thần kinh

Chế độ ăn nhiều carbohydrate ảnh hưởng tiêu cực đến mức độ dẫn truyền thần kinh theo nhiều cách khác nhau, và một trong số đó là gây rối nhiễu trên con đường kynurenine.

Con đường kynurenine giúp điều chỉnh hoạt động của serotonin, melatonin, dopamine, GABA và glutamate. Tất cả các chất kể trên đều là chất dẫn truyền thần kinh quan trọng liên quan đến các triệu chứng rối loạn tâm thần.

Bạn có thể tham khảo thêm: 6 thực phẩm giúp bạn tăng “hormone vui vẻ” serotonin

Chế độ ăn quá nhiều carbohydrate tinh chế thúc đẩy quá trình viêm và oxy hóa, khiến não chuyển sang tình trạng báo động. Con đường kynurenine phản ứng với tình trạng báo động bằng cách kéo tryptophan khỏi nhiệm vụ tổng hợp serotonin và melatonin để tạo ra nhiều glutamate thay thế.

Kết quả là mức độ hoạt động của serotonin, melatonin và GABA bị giảm xuống, trong khi dopamine tăng cường hoạt động và mức glutamate tăng vọt, có thể gấp 100 lần mức bình thường, khiến não bị đầu độc. Chế độ ăn low carb đã được chứng minh là điều chỉnh mức độ dẫn truyền thần kinh và giảm độc tính của glutamate.

8. Tăng mức BDNF (yếu tố thần kinh có nguồn gốc từ não)

Chế độ ăn nhiều đường làm suy giảm một phân tử quan trọng được gọi là “Yếu tố thần kinh có nguồn gốc từ não” (BDNF). BDNF là một nhân tố quan trọng trong lĩnh vực thần kinh, giúp não đối phó, phản ứng và phục hồi sau căng thẳng. Mức BDNF lành mạnh đóng vai trò nhất định trong việc phục hồi. Khả năng phục hồi rất cần thiết trong cuộc sống vì chúng ta không tránh khỏi những giai đoạn gặp áp lực, căng thẳng trong cuộc đời. Chế độ ăn low carb đã được chứng minh là làm tăng mức BDNF có lợi.

Lưu ý: Low carb không phải là lựa chọn duy nhất để cải thiện sức khỏe tinh thần. Những chế độ ăn kiêng khác như chế độ ăn Địa Trung Hải cũng mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, nhưng thường thì chúng không làm giảm mức insulin và đường huyết một cách đáng tin cậy như low carb.

Bạn có thể tham khảo thêm: Chế độ ăn Địa Trung Hải: Bạn nên áp dụng như thế nào