Các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, hay còn gọi là dinh dưỡng thiết yếu (essential nutrient), là các hợp chất mà cơ thể không thể tạo ra hoặc không thể tạo đủ để đáp ứng các nhu cầu cần thiết. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các chất dinh dưỡng này thường đến từ thực phẩm và đóng vai trò quan trọng trong việc phòng bệnh và duy trì sức khỏe tốt.
Về cơ bản, các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể có thể được chia thành hai loại sau đây:
- Dinh dưỡng đa lượng (macronutrient): Thường được tiêu thụ với số lượng lớn và chiếm phần chính trong chế độ ăn của bạn, bao gồm protein, carbohydrate và chất béo – cung cấp năng lượng cho cơ thể.
- Vi chất dinh dưỡng (micronutrient): Vitamin và khoáng chất. Các vi chất này chỉ cần cung cấp một lượng nhỏ cho cơ thể.
Trong bài viết sau, bạn hãy cùng HSSK tìm hiểu cụ thể hơn về 6 nhóm chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể để bổ sung ngay vào thực đơn mỗi ngày.
1. Protein
Protein là chất dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng đối với toàn bộ cơ thể. Protein tham gia xây dựng các cấu trúc của cơ thể, không chỉ riêng cơ bắp. Khoảng 16% trọng lượng cơ thể của một người bình thường chính là protein. Protein là chất dinh dưỡng đóng vai trò trong việc tăng trưởng và duy trì sức khỏe, vóc dáng của cơ thể.
Tất cả các hormone, kháng thể và các chất quan trọng khác trong cơ thể đều được cấu tạo từ protein. Mỗi tế bào, từ xương đến da đến tóc đều chứa protein. Protein thường không được sử dụng để cung cấp năng lượng cho cơ thể trừ khi cần thiết.
Protein được tạo thành từ khoảng 20 loại axit amin khác nhau. Tất cả đều là các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, tuy nhiên bạn chỉ có thể nhận được 9 loại axit amin thiết yếu (essential amino acid) từ thực phẩm.
Bạn có thể bổ sung protein thông qua thịt, cá, trứng hay các nguồn từ thực vật như đậu, các loại hạt và một số loại ngũ cốc. Việc xác định được hàm lượng protein chính xác mà bạn cần tiêu thụ mỗi ngày phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mức độ hoạt động và độ tuổi.
2. Carbohydrate
Hiện nay, cơn sốt chế độ ăn kiêng low-carb đang trở nên khá phổ biến, vì nhiều người cho rằng carbohydrate là nguyên nhân chính gây mỡ thừa tích tụ dưới da và tạo cảm giác thèm ngọt. Tuy nhiên, điều này không hoàn toàn đúng. Theo Mayo Clinic, carbohydrate là một trong các nhóm chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể giúp cung cấp năng lượng, đặc biệt là hệ thống thần kinh trung ương và não bộ, đồng thời bảo vệ chống lại bệnh tật.
Theo Hướng dẫn chế độ ăn uống cho người Mỹ (Dietary Guidelines for American), carbohydrate nên chiếm 45 – 65% tổng lượng calo hàng ngày. Điều quan trọng là bạn cần lựa chọn nguồn cung cấp carbohydrate lành mạnh.
Bạn nên tiêu thụ các loại carbohydrate lành mạnh, bao gồm ngũ cốc nguyên hạt, đậu, rau và trái cây giàu chất xơ thay vì thực phẩm đã qua tinh chế và các sản phẩm có đường.
3. Chất béo tốt
Chất béo tốt chiếm một phần quan trọng trong chế độ ăn uống lành mạnh. Theo Đại học y Harvard (Mỹ), chất béo hỗ trợ nhiều chức năng của cơ thể như hấp thụ vitamin, khoáng chất, đông máu, xây dựng tế bào và vận động cơ bắp.
Các chất béo lành mạnh trong chế độ ăn uống có thể giúp bạn cân bằng lượng đường trong máu, giảm nguy cơ mắc bệnh tim, tiểu đường tuýp 2 và cải thiện chức năng não. Với khả năng chống viêm mạnh mẽ, chất béo còn có thể giảm nguy cơ viêm khớp, ung thư và bệnh Alzheimer.
Chất béo có lượng calo cao, nhưng những calo đó là nguồn năng lượng quan trọng cho cơ thể. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo bạn nên tiêu thụ lượng chất béo dưới 30% tổng lượng calo trong ngày.
Các chất béo không bão hòa phổ biến bao gồm axit béo omega-3 và omega-6, đây là các axit béo thiết yếu mà cơ thể bạn không thể tạo ra. Bạn có thể bổ sung chất béo lành mạnh trong các loại hạt, cá biển và dầu thực vật (như ô liu, bơ và hạt lanh). Đồng thời, hãy hạn chế chất béo chuyển hóa, chất béo bão hòa từ động vật như mỡ, bơ, thịt đỏ…
4. Vitamin
Vitamin là một trong các nhóm chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể quan trọng, giúp phòng ngừa bệnh và duy trì sức khỏe. Các vi chất dinh dưỡng này hỗ trợ các chức năng hoạt động của cơ thể. Có 13 loại vitamin thiết yếu, như vitamin A, C, B, D… Mỗi vitamin đóng một vai trò không thể thay thế.
Vitamin là chất chống oxy hóa mạnh nên có thể làm giảm nguy cơ ung thư phổi và tuyến tiền liệt. Bên cạnh đó, vitamin C giúp tăng cường hệ thống miễn dịch và giúp cơ thể chữa lành những tổn thương.
5. Khoáng chất
Giống như vitamin, khoáng chất cần thiết cho nhiều chức năng của cơ thể như giúp xây dựng xương và răng chắc khỏe, điều chỉnh quá trình trao đổi chất và duy trì lượng nước.
Một số khoáng chất phổ biến nhất là canxi, sắt và kẽm. Ngoài làm chắc xương, canxi giúp truyền tín hiệu thần kinh, duy trì huyết áp khỏe mạnh và điều chỉnh co giãn cơ. Sắt hỗ trợ tạo các tế bào hồng cầu và tạo ra hormone. Kẽm giúp tăng cường hệ thống miễn dịch và chữa lành vết thương.
6. Nước
Bạn có thể sống hàng tuần mà không có thức ăn, nhưng bạn không thể sống chỉ trong một vài ngày mà không có nước. Nước rất quan trọng cho mọi hệ thống trong cơ thể, có khoảng 62% trọng lượng cơ thể bạn là nước.
Nước cải thiện chức năng não và tâm trạng, loại bỏ độc tố, mang chất dinh dưỡng đến các tế bào, hydrat hóa cơ thể và ngăn ngừa táo bón. Ngay cả mất nước nhẹ cũng có thể khiến bạn cảm thấy mệt mỏi và làm giảm khả năng tập trung cũng như hiệu suất thể chất.
Bạn không cần phải uống nước liên tục để giữ nước, mà có thể bổ sung thông qua trái cây và rau quả. Cách tốt nhất để biết cơ thể bạn có đủ lượng nước hay không là nhờ vào màu sắc và thể tích nước tiểu. Nếu nước tiểu có từ màu vàng sậm đến vàng cam, bạn cần bổ sung nhiều nước hơn.
Việc xây dựng chế độ ăn đa dạng đầy đủ trái cây, rau, protein, chất béo lành mạnh và ngũ cốc nguyên hạt là cách tốt nhất để cung cấp đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Bạn hãy ăn uống lành mạnh kết hợp cùng tập luyện mỗi ngày để sống khỏe và vui tươi hơn nhé!
